Wat als spanningen in het gezin oplopen?
Tips voor ambulante jeugdprofessionals– laatste actualisatie: 22 april 2020
Het zijn onzekere tijden. Niemand weet welke gevolgen het coronavirus precies gaat hebben en hoe lang die gevolgen gaan duren. We moeten wennen aan de 1,5 meter samenleving. Dat kan zorgen voor spanningen, wat weer van invloed is op de draagkracht van kinderen en ouders of andere opvoeders.
Door die extra spanningen kunnen ouders dingen zeggen of doen waar ze later spijt van krijgen. Om dat te voorkomen, is het belangrijk hier tijdig aandacht aan te besteden. Want hoe veerkrachtiger gezinnen omgaan met de huidige situatie, des te waarschijnlijker is het dat ze er samen sterker uit komen.
Wat kun jij doen?
Zorg goed voor jezelf en je omgeving
De adviezen die we ouders, kinderen en jongeren hierover geven, gelden ook voor jou.
Wees creatief in contactvormen
Wees creatief in de communicatie. Denk na over welke vorm het beste past bij de situatie van het gezin en zet die in. Spreek bijvoorbeeld af om samen een wandeling te maken in plaats van elkaar te treffen in een kleine ruimte. Mocht face-to-face contact niet mogelijk zijn en kies je voor digitaal contact dan geeft de website Zorg van nu een overzicht van mogelijkheden voor digitale communicatie. Zie ook de informatie over thuiswerken en de opties voor vergaderen.
Luister
Luister, luister en nogmaals, luister. Wees zo goed mogelijk beschikbaar en bereikbaar. Realiseer je dat je nog meer dan voorheen wilt bijdragen aan het versterken van veerkracht, naast risico’s inschatten en plannen maken.
Doe het niet alleen
Het kan gebeuren dat je bij een gezin of jongere twijfelt over de balans tussen draagkracht en draaglast en aan wat er nodig is. Soms los je dit op door overleg met een collega of je supervisor. Je kan het gezin of de jongere ook vragen of het goed is dat je een (telefonische) vervolgafspraak maakt waarbij je een collega betrekt die kan meedenken. Probeer vervolgens samen met het gezin de informatie te wegen en haalbare afspraken te maken.
Maak een ‘plezierplan’
Maak niet alleen samen een plan om eventuele problemen aan te pakken, maak ook een ‘plezierplan’: welke gezamenlijke activiteiten kunnen voor ontspanning zorgen? Dus enerzijds: wat gaat niet goed en waar moeten we samen als gezin een oplossing voor vinden? Maar ook: wat kunnen we nog meer doen om het samen zo goed mogelijk te hebben?
Er is een speciaal crisisfonds om kinderen in kwetsbare omstandigheden snel te helpen met materialen. Bijvoorbeeld (digitale) hulpmiddelen om een schoolprogramma te kunnen volgen en contact te hebben met vrienden, spel- of andere materialen waarvan jij inschat dat deze het kind ondersteunen. Als SKJ-geregistreerde hulpverlener kun je een aanvraag indienen via het Crisisfonds voor kwetsbare kinderen thuis. Je kunt alleen aanvragen doen voor kinderen die nu extra hulp nodig hebben. Het gaat om kinderen:
- die uit huis geplaatst zijn;
- een jeugdbeschermingsmaatregel hebben;
- in een AZC wonen;
- in maatschappelijke- of vrouwenopvang verblijven;
- in de pleegzorg.
Kijk naar kansen en bedreigingen
Gebruik bij het maken van je plan de volgende vragen als leidraad:
- Wat hebben de kinderen verder tot hun beschikking om zich te ontwikkelen? Komen zij daarmee voldoende aan hun trekken? Wat kun je daaraan toevoegen? Denk bijvoorbeeld aan informatie over goede hygiëne, een plezierplan, een dagprogramma, contact met klasgenoten en activiteiten in de natuur. De meeste basisscholen bieden, ook als zij vanaf 11 mei weer open gaan, nog een online onderwijsprogramma. Dat geeft al veel structuur aan de dag. Het is goed om daarop aan te sluiten.
- Wat kunnen ouders zelf aan en waarbij hebben zij ondersteuning nodig van anderen, bijvoorbeeld van de leerkracht, het wijkteam of een online platform? Denk aan de problemen die ontstaan als één van de kinderen moeite heeft met leren of zich te concentreren, als kinderen een beperking hebben en een deel van de ondersteuning wegvalt, als een voedselbank ermee stopt of als ouders zelf ziek worden van het coronavirus. Denk aan psychische kwetsbaarheid van ouders en acute financiële problemen bij zzp’ers. Een plan maak je samen met ouders en hun kinderen. Tips hiervoor vind je in de richtlijn Samen beslissen.
- Zijn er kansen of bedreigingen in de directe omgeving van het gezin die aandacht vragen? Denk bijvoorbeeld aan, zorgen over kwetsbare grootouders of andere familieleden, of een inkomensdaling tot onder het niveau van bestaanszekerheid. Als kinderen nog afhankelijk blijven van thuisonderwijs en geen laptop tot hun beschikking hebben is dat een extra risico omdat het kind dan contact met de school en de klasgenoten verliest. Inmiddels zijn er afspraken om daar oplossingen voor te zoeken (lees de Kamerbrief inzake continuïteit van het onderwijs). Als je signaleert dat er andere oplossingen nodig zijn, neem dan contact op met de school/gemeente.
Wees pragmatisch
Zoek vooral naar pragmatische oplossingen. Regel bijvoorbeeld dat een gezin toch een beroep kan doen op de noodopvang, ook al hebben ouders geen cruciaal beroep. Of regel dat een leerkracht of klasgenoot extra steun biedt. Ken, verzamel en doe een beroep op lokale initiatieven. Zorg dat je regelmatig contact hebt met scholen en zorgaanbieders in je wijk, zodat je weet wat er speelt en hoe je daarop vanuit het wijkteam het best op kunt inspelen. Andersom is het voor de school en andere hulpverleners ook fijn om advies te kunnen vragen over hoe ze kunnen bijdragen aan het welzijn van kinderen in deze situatie.
Houd ze in beeld
Voor de gezinnen waar je je extra zorgen over maakt. Probeer meer gebruik te maken van het netwerk om deze gezinnen heen, hoe fragiel of klein dat ook is. Zorg dat je weet dat er personen uit dat netwerk nauw contact houden met het gezin. En zorg dat ook medewerkers uit jouw instelling beschikbaar zijn voor gezinnen waarvan je weet dat er risico’s zijn. Laat deze gezinnen weten dat je beschikbaar bent. Wees bereikbaar, telefonisch, via Skype, via Whatsapp. Gezinnen moeten in beeld zijn en blijven.
Benut expertise van anderen
Als je je zorgen maakt over het welzijn van ouders of de veiligheid van kinderen, bekijk dan deze informatie over handelen bij zorgen over veiligheid. Bekijk ook deze gesprekstips over het praten met ouders over onveiligheid. Heb je meer hierbij meer ondersteuning nodig, zoek dan contact met andere professionals en doe een beroep op hun expertise. Vraag of ze met je willen meedenken. Verspil daarbij geen kostbare tijd aan het ongecoördineerd verwijzen naar elkaar of mopperen op elkaar, maar werk samen.